XX ғасырдың соңғы онжылдығында және XXI ғасырдың басында әлем бірнеше маңызды геосаяси трансформацияны бастан өткерді. Биполярлы «суық соғыс» кезеңінен кейін уақытша однополярлы әлем қалыптасты. Бірақ соңғы жылдары жаһандану үрдісі бәсеңдеп, жаңа геосаяси блоктардың құрылу мүмкіндігі арта түсті. Бұл туралы EurasiaPluse ақпарат агенттігі саясаткер Досым Сатпаевтің сарапамасын ұсынады.
Мюнхен қауіпсіздік конференциясы дәл осы процестің бір кезеңінің аяқталғанын және жаңа кезеңнің басталғанын көрсетті. Әсіресе, АҚШ пен Еуропалық Одақ (ЕО) арасындағы қарым-қатынастың өзгеруі мен Қытайдың рөлінің артуы халықаралық аренада жаңа күш орталықтарының қалыптасуына алып келуі мүмкін.
АҚШ-тың жаңа саясаты: Трамп факторынан кейінгі өзгерістер
2024 жылғы президенттік сайлау нәтижесі АҚШ-тың сыртқы саясатына үлкен әсер етуі мүмкін. Егер Дональд Трамп билікке қайта оралса, онда ЕО-ға қатысты оның көзқарасы қатаңдау болатыны айқын. Оның саяси ұстанымына сәйкес:
- Еуропаға экономикалық қысым күшейеді – Трамп кезінде енгізілген 25% болат және алюминий тарифтері ЕО экономикасына кері әсерін тигізді. Ол қайта сайланса, бұл тәжірибе жалғасуы ықтимал.
- Әскери саясат өзгеруі мүмкін – Трамп НАТО-ның қаржылық ауыртпалығын ЕО мойнына жүктеу қажеттілігін бірнеше рет көтерген болатын. Ол бұл ұстанымды одан әрі күшейтуі мүмкін.
- Қытаймен қатынас – экономикалық құрал ретінде – демократиялық әкімшіліктер ЕО-ны Қытайға қарсы біріктіруге тырысса, Трамп керісінше, Еуропаны экономикалық бәсекелес ретінде әлсірету үшін қысым көрсетуі мүмкін.
Қытай мен ЕО: экономикалық мүдделер идеологиядан жоғары ма?
Еуропалық Одақ пен Қытай арасындағы сауда байланыстары соңғы жылдары нығайып келеді. 2023 жылы ЕО Қытайдың ең ірі сауда серіктестерінің бірі ретінде АСЕАН-нан кейінгі екінші орынға шықты. Бұл бірнеше негізгі факторларға байланысты:
- Қытай – Еуропа үшін маңызды өндірістік және жеткізу нарығы
- ЕО-ның энергетикалық дағдарысы Қытаймен ынтымақтастықты күшейтуге итермелейді
- Еуропа үшін АҚШ-тың экономикалық қысымына балама іздеу маңызды
Қытай мен ЕО арасындағы идеологиялық келіспеушіліктер сақталатыны анық. Бірақ қазіргі күрделі геосаяси жағдайды ескере отырып, прагматикалық альянс құру ықтималдығы артып келеді. Бұл «Бизнес – және ештеңе жеке емес» қағидасына негізделуі мүмкін.
Қорытынды: Жаңа геосаяси конфигурациялар
АҚШ, ЕО және Қытай арасындағы қарым-қатынастардың жаңа кезеңге өтуі мүмкіндігі айқын байқалады. Егер АҚШ-тың саясаты өзгерсе және Еуропаға қысым күшейсе, онда ЕО мен Қытай арасында стратегиялық экономикалық ынтымақтастықтың тереңдеуі ықтимал. Бірақ басты сұрақ – олар ортақ бағытта жүзе ме, әлде әрқайсысы өз жолымен кете ме?
Бұл сұрақтың жауабы алдағы жылдары айқындалады, бірақ бір нәрсе анық: әлем тағы бір күрделі геосаяси трансформация алдында тұр.