2025 жылдың 31 наурызында Тәжікстанның Худжанд қаласында Тәжікстан, Қырғызстан және Өзбекстан президенттері Эмомали Рахмон, Садыр Жапаров және Шавкат Мирзиеев тарихта алғаш рет үшжақты саммит өткізіп, мемлекеттік шекаралардың түйіскен нүктесіне қатысты маңызды келісімге қол қойды. Бұл туралы EurasiaPluse ақпарат агенттігі хабарлайды.
Саммит аясында үш ел басшылары «Үш ел шекарасының түйіскен нүктесі туралы келісім» мен «Мәңгілік достық жөніндегі Худжанд декларациясын» бекітті. Бұл құжаттар аймақтағы бейбітшілік пен тұрақты дамудың жаңа кезеңін бастауға негіз болды.
23 жылға созылған күрделі келіссөздердің нәтижесі
Кеңес Одағы ыдырағаннан кейін 1991 жылдан бастап Тәжікстан мен Қырғызстан арасындағы 972 шақырымдық шекараның шамамен 70 учаскесі даулы болып қалды. Бұл даулы аймақтарда жиі жергілікті тұрғындар мен шекарашылар арасында қақтығыстар орын алған. Ең ірі және қанды оқиға 2022 жылдың қыркүйек айында Баткен облысында тіркеліп, 100-ден астам адамның өмірін қиған болатын.
Осы оқиғалар мен келіссөздер тарихына қарасақ, қол қойылған құжат – тек шекаралық мәселені шешіп қана қоймай, болашақтағы тұрақтылықтың іргетасын қалаған шешім екені анық. Эмоционалды және саяси тұрғыдан маңызды бұл келісім – Эмомали Рахмонның, Садыр Жапаровтың және Шавкат Мирзиеевтің дипломатиялық ерік-жігерінің жемісі.
«Достық Стелласы» – бейбітшілік символы
Үш ел шекарасының түйіскен нақты нүктесіне «Достық Стелласы» орнатылды. Бұл – тек географиялық белгі емес, Орталық Азиядағы ынтымақтастықтың, достықтың және өзара түсіністіктің нақты символы. Бұл стелла болашақ ұрпақ үшін бейбітшілік пен татулықты насихаттайтын ескерткіш болмақ.
Сарапшылар не дейді?
Аймақтық саясаттанушы пікірінше:
«Бұл келісім – Тәжікстан мен Қырғызстан арасындағы тарихи даулы мәселелердің шешілгенін білдіреді. Мұндай келісім тек қауіпсіздікті арттырып қоймай, шекаралас аймақтардың экономикалық дамуына да жаңа серпін береді.»
Өңірлік тұрақтылық пен халықаралық бедел
Өзбекстан Президентінің ресми сайты жариялаған мәлімдемеде бұл құжаттар «өңірлік тұрақтылық пен орнықты дамуды қамтамасыз етіп, бүкіл аймақтың халықаралық беделін арттыруға» сеп болады делінген. Сонымен қатар, үшжақты саммит форматының қалыптасуы – болашақта экономикалық, инфрақұрылымдық және гуманитарлық бағыттарда да ортақ жобалар бастауға мүмкіндік береді.
Тәжікстан, Қырғызстан және Өзбекстан президенттері қол қойған шекара түйісу туралы келісім – бұл тек картографиялық шешім емес, саяси жетістік, тарихи оқиға және бейбіт болашаққа жасалған қадам. Худжандта басталған диалог форматы аймақтағы өзара сенім мен тату көршілік саясатын одан әрі нығайта түспек.