2025 жылдың сәуірінде Өзбекстанның Самарқанд қаласында тұңғыш рет өткен «Еуропалық одақ – Орталық Азия» саммиті аймақтық геосаясат үшін маңызды бетбұрыс болды. Бұл туралы EurasiaPluse ақпарат агенттігі хабарлайды. Саммит аясында Еуропалық одақ өзінің Global Gateway (Ғаламдық қақпа) атты бастамасын кеңінен таныстырып, Орталық Азия елдерімен стратегиялық ынтымақтастықты тереңдетуге ниетті екенін көрсетті.
Global Gateway — ЕО-ның «Қытай жолына» жауабы
2021 жылы Еуропалық одақ жариялаған Global Gateway бастамасы Қытайдың әйгілі «Бір белдеу – бір жол» жобасына балама ретінде ұсынылған. Бұл бастама аясында Брюссель дамушы елдерге, әсіресе Орталық Азияға, инфрақұрылым, цифрлық технологиялар, жасыл энергия мен көлік саласына бағытталған инвестициялар салуды көздейді. Еуроодақ осы арқылы өз ықпалын арттырып, аймақтағы қытайлық және ресейлік жобалармен бәсекелес болуға ниетті.
Транскаспий дәлізі — басты назарда
Global Gateway стратегиясының өзегі — Транскаспий халықаралық көлік бағыты немесе Орта дәліз. Бұл жол Қытайдан басталып, Қазақстан, Каспий теңізі, Әзербайжан және Түркия арқылы Еуропаға жетеді. Қазақстан Президенті Қасым-Жомарт Тоқаев саммит барысында бұл дәліздің маңыздылығын ерекше атап өтіп, Орталық Азия елдері өзара қолдау көрсетіп, қажетті инфрақұрылымды дамытса, аймақ Шығыс пен Батыстың арасындағы басты логистикалық хабқа айнала алатынын мәлімдеді.
2024 жылы осы бағыттағы контейнерлік тасымал көлемі 62%-ға өсіп, 4,5 млн тоннаға жетті. Ал 2027 жылға дейін бұл көрсеткішті 10 млн тоннаға дейін жеткізу жоспарланып отыр.
Еуропа мен Орталық Азия: ұзақмерзімді әріптестікке бетбұрыс
Еуропалық одақ Орталық Азияны сенімді серіктес ретінде қарастырып отыр. Бұл аймақтың бай ресурстық қоры мен геостратегиялық орналасуы оны халықаралық саясаттың маңызды ойыншысына айналдырады. Саммитте Еуроодақ Орталық Азия елдеріне миллиардтаған еуро көлемінде инвестиция салуға дайын екенін білдірді. Атап айтқанда, инфрақұрылым, логистика, жасыл энергетика және цифрлық даму салаларындағы жобаларға қолдау көрсету көзделген.
ЕО-ның Орталық Азиядағы болашағы — уәде ме, әлде әрекет пе?
Әзірге Еуропа аймақта Қытай мен Ресей секілді ірі ойыншылардың көлеңкесінде қалып отыр. Сарапшылардың пікірінше, ЕО-ның болашақтағы ықпалы оның тек қана стратегия ұсынуымен емес, нақты жобаларды іске асыру қабілетімен анықталады. Егер Еуропа өзінің уәделерін нақты әрекетпен дәлелдесе, онда Global Gateway Қытайдың «Бір белдеу – бір жол» бастамасына шынайы балама бола алады.
Самарқандтағы саммит Еуропалық одақ пен Орталық Азия арасындағы қарым-қатынастың жаңа кезеңін бастады. Global Gateway — тек экономикалық бастама ғана емес, ЕО-ның аймақтық геосаясаттағы орнын айқындайтын стратегия. Ал Қазақстан секілді елдердің белсенді қатысуы бұл жобаның сәтті іске асуына жол ашуы мүмкін.