«Ну-ну, қай жерде жұмыс істейсің, қандай қорда?» — көңілді сұрады мен. «Citadel» — деп ол бір түрімен жауап берді. Мен аздап тынысым тоқтады: «Citadel деген не? Ken Griffin-нің өзі ме? Бірақ қалай оған кірдің?» Бұл қор әлемдегі ең табысты қорлардың бірі. Citadel-де жұмыс істеу — инвестиция әлеміндегі маманның арманының шегі.
«Олар өздері маған қоңырау шалып, сұхбаттасуға шақырды» — деп жауап берді жас жігіт. Мен қайтадан көздерімді жоғары көтердім. Жігітте ештеңе ерекше байқалмады — ол қарапайым, ұялшақ және аз сөйлейтін, дәстүрлі «таңқаларлық» сипаттамаларымен, өз бетінше таңдаулы екенін түсінумен және басқа да «лигоплющайлық нәрселермен» ерекшеленбеді.
McKinsey-де Нью-Йоркта жұмыс істеу — Гарвардтан Уортонға дейінгі ең беделді MBA бағдарламаларының кез келген түлектерінің арманы. Жігітті McKinsey-ге қабылдау — мыңдаған талантты Лига плюща түлектері арасында бір орын алу бәсекесі. Ал McKinsey-ден Citadel-ге «секіру» — олар өздері «ең үздік арасынан» сұхбатқа шақырулар жасайды — бұл ештеңе емес! Онда байланыс арқылы қабылдаусыз ешқандай мүмкіндік жоқ… Бұл бәрі менің ерекше сөйлесушімен сөйлесіп отырғанымды білдірді.
Ал жігіт Семейлі екен. Ол КТЛ-ді тәмамдап, кейін Техас Университеті, Оксфорд және Гарвард университеттерін оқыды. Әлемдік банкта, Халықаралық валюта қорында, содан кейін ең беделді консалтингтік компанияның әлемдегі ең басты офисінде, соңында ең танымал және беделді хедж-қорда жұмыс істеді.
Маған бірнеше ой мен сұрақтар келіп түсті. Бірінші ойым — қуанышты: қазақстандық жер талантты самородкалармен бай! Екіншісі — КТЛ-дың құрылтайшыларына өте ризашылығымыз керек, олар мұндай таланттарды тауып, тәрбиелеп, өсіре білді. Басқа мектепте оқыса, оның бәрі болар еді ме? Оның жетістігіне КТЛ-дың қосқан құны қандай? Оны Гарвардта, Оксфордта және Citadel-де байқасаң, туған еліміз оған талантты көре алатын еді ме? Қазақстанда болып, әлеуетін жүзеге асыра алар ма еді?
КТЛ желісі қазір Қазақстанның интеллектуалдық ландшафтын өте қатты өзгертті. Бұрын әрқашан орыс тілді қазақтардың басымдылығы бар еді. Бірақ енді мемлекеттік тілді жақсы білетін, білімді жастардың жаңа буыны пайда болды. Олар талантты, патриотты, көптілді, тәрбиелі және өте бәсекелес. Біздің министрліктер мен ұлттық компанияларда, әсіресе инновациялармен байланысты салаларда, осы түлектер саны артып келеді. Олардың барлығы өз жеріне шынайы патриоттар.
КТЛ-дың жемістері оның негізі қаланғаннан бері 20-30 жыл ішінде анық көрініс береді. Жоба өте ұзақ мерзімді болды, бірақ таңғажайып табысты. Түлектер үнемі халықаралық олимпиадаларда жеңіске жетеді, әлемнің беделді компанияларында жұмысқа орналасады. Әрбір ірі әлемдік мегаполисте Қазақстаннан шыққан КТЛ түлектерінің қауымдастығын табуға болады. Ешнәрсеге қарамастан (саясаттың конъюнктурасы мен басқа да күрделі мәселелерге қарамастан), Қазақстан әрдайым шетелдік мұғалімдер-энтузиастарды, мұнда келіп еңбек етіп, біздің қиындықты халықты көтеруге және біріктіруге тырысқандарды ризашылықпен еске алуы керек. Олар көптеген жас қазақстандықтарға өмірге жол ашты, олар болмаса осындай биіктерге жете алар еді. Мен, орыс тілді шаңырақ қазақ ретінде, бұл бәрін түсіну (және мойындау) қиын болды. Бірақ осы жігіттермен көп сөйлескен сайын, қазақ-түрік лицейлерінің желісі астында өскен жаңа жастар жұлдыздарын одан әрі таңғалдырамын.
Өткен заманда біздің совет академигі Колмогоров Мәскеудің физмат мектебі №18 (қазіргі СУНЦ) негізін қалады, онда СССР-нің ең дарынды оқушылары ағып келді. Іріктеу мектептің әртүрлі олимпиадалары арқылы өтті. ФМШ-ден кейін түлектер Мехматқа, Физтехке, Бауманкаға және елдің басқа да үздік жоғары оқу орындарына түсетін. Олар үлкен елдің, енді картада жоқ, алдыңғы қатарлы ғылыми-техникалық ойдың негізін құрды…
КТЛ түлектері мұндай нәрсе жасаған. Дегенмен, КТЛ түлектері басқа беделді мектептердің түлектерінен, мысалы, НИШ-тің түлектерінен ерекшеленетін нәрсе бар. КТЛ түлектері жиі «біз» деген сөзді қолданады, ал НИШ түлектері көбірек «мен» деп айтады. КТЛ қауымдастығының коллективизм мен бауырластық басқа білім инноваторларына қызықты үлгі бола алады. Түлектер нағыз меритократиялық қоғамды құруға, әлеуметтік лифттерді іске асыруға көмектеседі.
Үміттенемін, бұл жас жігіт өз қорын құрып, мультимиллиардер болады және Қазақстанға инвестициялармен немесе қайырымдылық жобаларымен қайтады. Барлығының бәрі жақсы болсын. Олар Қазақстанды, туған қаласын немесе ауылын ешқашан ұмытпайды. Рақмет!